Kara kutu nedir? Kara kutu ne işe yarar, kara kutu neleri kaydeder?

Başaran Holdin'e ait özel jetin İran'da düşmesinin ardından kara kutunun ne olduğu merak edilmeye başladı. Peki ya uçaklardaki kara kutu ne işe yarar?

 İran'ın Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletinde düşen Başaran Holding'e ait özel uçak kazasında hayatını kaybedenlerden 8 kişinin cesedinin tespit edildiği bildirildi. Öte yandan Çaharmahal ve Bahtiyari Eyaleti Vali Yardımcısı Cafer Meydani, düşen uçağın kara kutusunun bulunduğunu bildirdi. Başaran Holding'e ait olan özel Türk jetinin düşmesiyle ilgili olarak kara kutuda yapılacak inceleme sonrası olayın asıl sebebinin ortaya çıkması bekleniyor.

Uçak kazalarında uçak paramparça olsa da, denizin dibine gitse de hemen kokpit denilen pilot kabinindeki son konuşmaları kaydeden karakutular aranır. Çoğunlukla korkunç kaza enkazı arasından sağlam olarak bulunan bu kutular sayesinde kazanın nedenlerine ulaşılır. Kara kutu ya da uçuş veri kaydedicisi, hava yollarını kullanan her aracın içerisinde bulunması zorunlu olan bir cihazdır. Uçakta bulunan ve türlerine göre farklı işlevlere sahip olan kara kutu, düşen hava taşıtlarındaki incelemenin yapılması açısından önem taşıyor. Bazı kara kutular, pilotların son konuşmalarını kaydedebildiği gibi bazıları sadece uçuş verilerini kaydetmektedir. Peki, Kara kutu nedir? İşte vatandaşların merakla araştırdığı cihaz hakkında bazı bilgiler..

Kara Kutu Nedir?

Kara kutu, Halk arasında "karakutu" ya da "kara kutu" olarak bilinen ve uçuş esnasında bir uçakta belli verileri kaydetmeye yarayan araçtır. Hava olayları ve kazalarının soruşturulmasında kolaylık sağlaması amacıyla hava taşıtlarında bulunmaktadır. Kara Kutu, Sivil Havacılık Kurulu tarafından 1947 yılında hava taşıtlarına uygulanması kararlaştırılmış 1958 tarihi itibariyle netleştirilmiştir. Uçuş esnasında bir uçakta belli verileri kaydetmeye yarayan araç olan kara kutu, hava olayları ve kazalarının soruşturulmasında kolaylık sağlaması amacıyla hava taşıtlarında bulunmaktadır. Uçak kazalarını soruşturan uzmanlara, uçağın son saatlerindeki bütün bilgi ve iletişimlerini kaydettiği için kazanın sebebini çözmelerinde yardımcı olan cihazdır. Yolcu uçakları, ayakkabı büyüklüğündeki bu konteynırlardan iki adet bulundurur. Bunlardan biri ses kaydediciye sahiptir.

Kara kutu çeşitli özelliklerine göre sınıflara ayırılır:

Tip 1: Sadece kokpit ile yer, kokpit ile diğer hava araçları ve mürettebatın kendi arasındaki konuşmaları kaydeden cihaz.

Tip 2: Sadece uçuş verilerini kaydeden ve ses kaydetmeyen cihaz.

Tip 3: Hem ses hem de uçuş verilerini kaydeden cihaz. Kısaca FDR/CVR olarak bilinir. Günümüzde en yaygın kullanılan kara kutu tipidir.

Uçakların rahatça havada kalabilmeleri, uzun mesafelere az yakıtla ulaşabilmeleri, mümkün olduğunca hafif malzemeden yapılmış olmalarına bağlıdır. Bu malzemeler çoğunlukla Alüminyum ve plastiktir. Kokpitteki sesleri ve uçuş bilgilerini kaydeden her iki kutu da paslanmaz çelikten yapılır. En ve boyları yaklaşık 25'er santimetre, derinlikleri 12-13 santimetredir. Kutuların et kalınlıkları ise 6-7 milimetre kadardır. Kutular ayrıca ısıya ve yangına karşı tedbir olmak üzere plastikle çevrili sıvı köpük ile de donatılmışlardır.

Kara kutu neleri kaydeder?

Kara kutular kullanıldıkları uçaklara göre farklılıklar gösterirler. En detaylı kayıt büyük yolcu uçaklarında yapılır. Küçük bir uçakta kaydedilecek parametre sayısı ve çözünürlükleri uçağın kullanılacağı sınıfa göre değişir. 2 kişilik bir akrobasi uçağında kaydedilecek veriler 15 ile 20 arasında değişir. Bu konuda referans olarak SAE AS 8039A dokümanı referans alınabilir. Büyük uçaklarda ise 88 temel parametre vardır. Bu parametrelerin türetilmesi ile bir uçakta toplam kaydedilecek bilgi belli olur. Yolcu uçaklarında bu kriter sayısı 250 ye yaklaşabilir. Bu veriler bir kaza olması durumunda incelenir ve kaza nedeni anlaşılır.

Örneğin Pilotun motor gücünü arttırdığı Güç kolu nun herhangi bir andaki değeri motor gücü değeri ile aynı değilse güç kolu ile motor bağlantısı kopmuştur diye yorumlanabilir. Bu bilgiler kokpit ses kayıtları ile kıyaslanarak emin olunur. Şayet arıza fark edilmişse pilot bunu yere bildirmeye çalışacak, bu konuşmalar da kara kutuda kaydolacaktır.Bu kayıtlar sadece kaza durumunda değil, aynı zamanda bir öğrenci pilotun uçuş performansının değerlendirilmesinde de incelenebilir.