Cari açık ne anlama geliyor? Cari açık nasıl hesaplanıyor?

Genel olarak her ay açıklanan cari açık kavramını mercek altına aldık. Doların sürekli değişkenlik göstermesiyle birlikte etkilenen cari açık nedir, nasıl dengelenir, nasıl hesaplanır?

Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, "Dünyadaki tüm korumacılık rüzgarlarına, bölgemizde yaşanan istikrarsızlığa ve başta Brexit olmak üzere AB'de yaşanan dalgalanmalara rağmen, ihracatımız Ekim ayında yüzde 13,1 artışla 15 milyar 732 milyon dolar seviyesine ulaştı” diyerek dış ticarette güzel gelişmeler yaşandığını söyledi. Peki ya bu açıklama ne anlama geliyor? Detaylar haberimizde.

Cari açık nedir?

Cari açık, bir ülkenin ürettiği malların ihraç sonucu getirdiği gelirin, ülkenin yurtdışından ithal ettiği mal ve hizmetlerden az olması durumudur.

Cari açığı belirleyen 3 temel nedir?

-Devletlerarası ithalat ve ihracat

-Hizmetler hesabı: taşımacılık, turizm, sigortacılık vb. hizmetler ticareti

-Transferler hesabıdır. (yurtdışında çalışan ülke vatandaşları ve ülkede çalışan yabancı ülke vatandaşlarının getirdiği döviz giriş çıkışıdır.)

Uluslararası mal ticareti durumunda, yani ülkeler arası ithalat ve ihracat, cari açık oluşma olasılığı yüksektir. Taşımacılık, sigortacılık ve turizm gibi hizmetler, hizmetler hesabı kapsamı altında değerlendirilir. Transfer hesaplarında yani yurtdışında çalışan ülke vatandaşları ve ülkede çalışan yabancı ülke vatandaşlarının getirdiği döviz giriş çıkışında da cari açık oluşur. Bu üç durumun sonucunda ülkeye giren döviz ülkeden çıkan dövizden fazla ise cari açık vardır.

Cari açık nasıl hesaplanır?

Cari açık hesaplamalarında ilk olarak ülkenin diğer ülkelerle olan finansal ödeşmeleri incelenir. Bu ödeşmeler cari denge ve sermaye hesabı olarak iki gruba ayrılır. Bunlardan ilk olan cari denge de kendi içerisinde 4 farklı dalda incelenmektedir. Bu 4 farklı unsur ve incelemeleri ise şu şekilde;

Mal dengesi: Bir ülkenin yurtdışından aldığı tüm malların toplam mali değeri (döviz geliri) ile yurtdışına sattığı tüm malların toplam döviz gelirinin arasında oluşan farktır.

Yatırım gelirleri dengesi: Yabancı ülkelerin yatırım yaptığı bir ülke ile yine aynı ülkenin yatırım yaptığı ülkelerin hizmet sektörü açısından ödediği döviz miktarının arasında oluşan farktır.

Cari transferler: Bir ülkenin yurtdışında yaşayan vatandaşlarının kendi ülkelerine katkı sağladıkları döviz miktarıdır.

Hizmetler dengesi: Bir ülkenin yurtdışındaki herhangi bir ülkeden aldığı turizm vb. hizmetler neticesinde ödediği döviz miktarıyla yurtdışında herhangi bir ülke için sağladığı hizmet servisi için aldığı döviz miktarının arasındaki farktır. Sonuç olarak tüm bu bilgiler incelendiğinde ortaya tek bir formüllük cari açık hesaplama formülü çıkmaktadır. O formül; ”Cari Denge = Mal Dengesi + Hizmetler Dengesi + Yatırım Gelirleri Dengesi + Cari Transferler” şeklindedir. Bu formülle hesaplanan sonuçlar artı derecedeyse herhangi bir cari açık oluşmadığı anlaşılmalıdır. Bunun yanında eğer çıkan değer negatif bir sayıysa ortada bir cari açık söz konusudur.

Cari denge > 0 ise cari hesap fazla verir,

Cari denge = 0 ise cari hesap denktir

Cari denge < 0 ise cari açık söz konusudur.

Cari açığın GSYİH’ya oranı hesaplamak için ise cari açık tutarı GSYİH’ ya bölünür.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ nın Mart 2018 verilerine göre Türkiye’nin Cari Hesap Dengesi:

Aylık Cari Açık:  4.812 milyon dolar

Yıllık Kümülatif Cari Açık: 55.380 milyon dolar

Dış Ticaret Açığı: 4.608 milyon dolar

Hizmetler Dengesi: 988 milyon dolar

Birincil Gelir Dengesi Açığı: 1.313 milyon dolar

Merkez Bankası’nın verilerinden de görüldüğü gibi cari açığın büyük bir bölümünü dış ticaret açığı oluşturuyor.