Zorunlu karşılık nedir? Zorunlu karşılıklara ödenen faiz ne demek?

Merkez Bankası faiz açıklamalarından sonra bir hamle daha gerçekleştirdi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk lirası zorunlu karşılıklara ödenen faizi mevcut oranından yukarı çıkardı. Bu kararın ardından zorunlu karşılıklara ödenen faiz oranının ne demek olduğu merak edilmeye başladı.  

Zorunlu karşılıklara ödenen faiz kaç oldu?

Merkez Bankası TL zorunlu karşılıklara ödenen faizi yüzde 7'den yüzde 13'e yükseltti. Karar zorunlu karşılıkları TL olarak tutulmasını teşvik edilmesini amaçlıyor. Yeni faiz oranının 21 Eylül'den itibaren uygulanacağı bildirildi.

Zorunlu karşılık nedir?

Zorunlu karşılıklar, mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak, merkez bankasında tutmaları gereken mevduatlarının kanunen saptanmış oranıdır. Zorunlu karşılık oranları merkez bankaları için para politikası aracı olarak kullanılabilir. Piyasadaki para miktarı bu oranlarla ayarlanır ve bankaların kredi tabanını direkt olarak etkiler. Zorunlu karşılığa bağlı yükümlülükler iki haftada bir cuma günleri hesaplanır. Zorunlu yükümlülükler, Merkez Bankası'yla, hazineyle ve diğer yurtiçi bankalarla uluslararası anlaşmayla kurulmuş bankaların kendi merkez ve şubelerine olan yükümlülükleri hariç olmak üzere, aşağıda belirtilen yurtiçi bilanço kalemlerinden oluşur:

1) Mevduat/katılım fonu

2) Repo işlemlerinden sağlanan fonlar

3) Kullanılan krediler

4) İhraç edilen menkul kıymetler

5) Sermaye benzeri borçlar

6) Yurt dışı şubeler gözetiminde izlenen krediler

7) Yurt dışı şubeler gözetiminde izlenen yurt içi yerleşiklerin mevduatı/katılım fonu

8) Yurt dışı merkez ve şubelere net yükümlülüklerinin (e) ve (f) bentlerinde tutarları aşan kısmı

9) Kredi kartı ödemelerindeki borçlar

Zorunlu karşılıklara ödenen faiz nedir?

Bankaların topladıkları mevduatlar karşılığında TCMB nezdinde bulundurmaları gereken mevduat oranıdır. Mevduat toplayan bankaların topladıkları mevduatın belirli bir oranına karşılık gelen tutarı Merkez Bankası'nda bulundurmaları gerekmektedir. Bu uygulamaya Türkiye'de faaliyet gösteren yerli ya da yabancı tüm bankalar tabidir. Karşılık oranı mevduat vadesi ve para birimine göre değişiklik göstermektedir. Merkez Bankası zorunlu karşılık tutarlarına faiz ödeyebileceği gibi bankalara hiç faiz vermeyebilir.

Zorunlu karşılık oranı nedir?

"Zorunlu karşılık oranı" uygulaması aslen bankacılık sisteminin teminat benzeri bir yapı ile daha sağlıklı işlemesi için başlatılmış olup günümüzde Merkez Bankaları'nın likidite kontrolünü sağladığı önemli bir para politikası aracı haline gelmiştir. Örneğin zorunlu karşılık oranlarının yükseltilmesi bankaların kredi kaynaklarının düşmesine, dolayısıyla da para arzının da azalmasına neden olmaktadır. Bu demektir ki zorunlu karşılık oranlarında değişiklik ile parasal sıkılaşma ya da gevşeme yapmak mümkündür.

Özet olarak zorunlu karşılık oranlarındaki değişiklik ekonomiyi aşağıdaki iki temel yolla (kanalla) etkilemektedir; 

Maliyet kanalı: Özellikle bankaların karşılık tutarları üzerinden faiz almadıkları durumda zorunlu karşılık oranlarının artması daha fazla kaynağın faizsiz olarak Merkez Bankası'nda bulundurulması anlamına gelir, sonuç olarak bankalar bu maliyet artışını kredi faizlerine yansıtmaları beklenebilir.

Likidite kanalı: Karşılık oranlarının artması bankaların kredi verilebilir kaynakları ile beraber kullanılabilir kaynaklarının azalması anlamına gelir. Bankalar daha az kredi verme yolunu seçebilirler. Likidite düşüşü, bankaların Merkez Bankası fonlarına daha fazla ihtiyaç duyacağı anlamına da gelir.