Gut hastalığı nedir, belirtileri nelerdir? Gut hastalığı tedavi edilmezse ne olur?

Ciddi hastalıklarından biri olan gut hastalığının ned olduğunu yazımızda derledik. Gut hastalığını tğm detaylarıyla mercek altına altık. İşte izi geçmişe dayanan gut hastalığı hakkında detaylar..

Halk arasında “zengin” ya da “padişah” hastalığı olarak da bilinen gut hastalığının, genellikle yeme-içme alışkanlıkları nedeniyle ortaya çıktığı düşünülür. Geçmişte bazı padişahların da gut hastalığı yüzünden vefat etmesi nedeniyle de “padişah hastalığı” olarak da bilinir. Hatta Fatih Sultan Mehmed'in bu hastalık nedeniyle öldüğü de yer alan bilgiler arasında. Oysaki gut hastalığı; sadece yeme ve içme ile ilgili bir hastalık değildir. Kişinin metabolizmasında bozukluk olması, çeşitli hastalıklar ya da yeme alışkanlığındaki düzensizlikler neticesinde de gelişebilir. Ülkemizde görülme sıklığı yüzde 2-3 olan gut hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri haberimizde.

Gut hastalığı nedir?

Romatizma; eklem, bağ dokusu, kemik veya kaslarınızı etkiler. Ağrı, şişlik, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlığına neden olur. Romatizmal rahatsızlıklardan biri de gut hastalığıdır.

Eklemde aniden gelişen gut hastalığı, ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyetle karakterize, mikrobik olmayan bir eklem iltihabıdır. Sıklıkla ayağın başparmağında başlar. Ancak, diz, ayak bileği, dirsek, el parmağı eklemleri de etkilenebilir. ‘Kralların hastalığı’, ‘zengin hastalığı’, ‘damla hastalığı’ gibi adlarla da anılır. Erkeklerde daha sık görülen gut hastalığı, kadınlarda menopozla birlikte görülebilir. Çoğunlukla metabolik sendromun bir parçası olan gut hastalığı, kolesterol, trigliserit yüksekliği (hiperlipidemi), yüksek tansiyon, aterosklerotik kalp hastalığı, diyabetes mellitus, obezite gibi rahatsızlıklarla birlikte görülür.

Gut hastalığı belirtileri nelerdir?

Akut gut atağı, genellikle gece yarısı veya sabaha doğru, ayak baş parmağında veya tutulan eklemde şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık, hassasiyet ve ısı artışıyla başlar. Eklemdeki ağrı ve hassasiyet o kadar şiddetlidir ki; kişi üzerine basamaz, hareket ettiremez, ayakkabı giyemez hatta yorganın bile değmesini istemez. Ağrı ilk 12-24 saat içinde daha da şiddetlenir. Atak birkaç gün ile birkaç hafta içinde (ortalama bir hafta) kendiliğinden geçer. Bazen o eklemde, daha azalmakla birlikte birkaç hafta daha rahatsızlık hissi kalabilir.

Gut nelere neden olur?

Gut hastalığı sıklıkla ayak başparmağında oluşur. Ancak, diz, ayak bileği, dirsek, el parmağı eklemleri de etkilenebilir. Tedavi edilmeği takdirde daha ciddi durumlara neden olabilir. Tuttuğu eklemlerde ve çevre dokularda (tendon, sinir basısı gibi) hasara neden olur. Gut hastalığı tekrarlayabilir. Bu durumda gut atakları yılda birkaç tekrarlar. İleri gut hastalığında ise rahatsızlık iyi tedavi edilmezse, ürat kristalleri cilt altında toplanarak tofüs denilen nodüllere neden olur. Bu nodüller sıklıkla el ve ayak parmakları, kulak sayvanı, dirsek, aşil tendonu ve ayak tabanında birikir. Tofüsler, genellikle ağrısızdır; ancak bası bulgusuna veya tendonlarda ve kemikte hasara neden olur. İleri gutta böbrek taşı ve ürat nefropatisi (böbrek fonksiyonunda bozulma) görülebilir.

Gut ataklarını tetikleyen nedenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Aşırı alkol tüketimi

• Hatalı ve aşırı beslenme (aşırı kırmızı et tüketimi)

• Ani, şiddetli hastalık halleri

• Yanlış diyet uygulanması

• Eklem travmaları

• İlaç tedavileri (aspirin, idrar söktürücü ilaçlar)

• Geçirilen cerrahi operasyonlar

Gut hastalığı tanısı

Gut hastalığı tanısı için ilk olarak kanda ürik asit miktarının yüksek olmasına bakılır. Ancak sadece ürik asit miktarının yüksek olması, gut hastalığının tanısı için yeterli değildir. Kan testi dışında gut hastalığı tanısı için özel bir kan testi bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra film çekilmesi şişliklerin görülmesini sağlayacaktır. Kesin tanının konulması için şişmiş ve ağrılı olan eklemlerden sıvı alınması ve ürik asit kristallerinin varlığını tespit etmek gerekir.

Gut hastalığı tedavisi

Gut tedavisi, atak ve atak dışı tedaviler olmak üzere iki aşamalıdır. Tedavinin amacı gut ataklarının ve komplikasyonlarının önlenmesidir. Kan, ürik asit seviyesini 6mg/dL’nin altında tutar.

Akut gut artriti geliştiğinde, ağrı ve inflamasyonu gidermek için steroid olmayan ağrı ve inflamasyon giderici ilaçlar (naproksen, diklofenak, indometazin gibi tedaviler) mide koruyucusuyla verilmelidir. Altta yatan koroner problem veya böbrek fonksiyon bozukluğu gibi yandaş hastalık durumlarında, tercihen eklem içine kortikosteroid enjeksiyonu veya düşük-orta doz kortikosteroidin ağızdan kullanımı tercih edilebilir.
Gut komplikasyonları ve atak gelmesini önlemek için ürik asit üretimini azaltan ilaçlar kullanılabilir.
Ürik asit atılımını artıran ilaçlar kullanılır. Ancak bu tür ilaçlar döküntü, mide ağrısı ve böbrek taşı gibi yan etkilere neden olabilir.

Gut hastalığı kimlerde görülür?

Gut için belirli risk faktörleri mevcuttur. Söz konusu risk faktörleri şunlardır:

Yaşam stili gut için risk oluşturabilir. Aşırı alkol tüketimi, kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz ürünleri, fruktozdan zengin yiyecek ve şekerli içecekler.
Kontrolsüz kan basıncı, diyabet, aşırı kilo, yüksek yağ ve kolesterol seviyeleri, ateroskleroz gibi rahatsızlıklar.
Tiyazid grubu diüretikler (idrar söktürücüler), kanı sulandırıcılar (idrarla atılımını engeller), organ nakli tedavisinde organın atılımını önleyen bazı ilaçlar, lösemi tedavisinde kullanılan ilaçlar.
Anne, baba ve kardeşler gibi birinci derece akrabalardan herhangi birinde gut varlığı. Gutta çoklu genetik yatkınlık söz konusudur.
Yaş ve cinsiyet önemli bir faktördür. Kadınlarda ürik asit seviyesi, erkeklerden daha düşüktür. Ancak menopozdan sonra kadınlarda da ürik asit seviyesi yükselir ve gut riski artar. Erkeklerde 40-50’li yaşlarda başlarken, kadınlarda daha ileri yaşlara kayar.
Nadir görülen bazı genetik hastalıklar (Lesch Nyhan sendromu gibi).

Gut hastalığı evreleri

Gut hastalığının akut atak, interkritik dönem, kronik gut, tofüslü gut gibi evreleri bulunmaktadır. Bu evrelerin özellikleri şöyledir;

AKUT ATAK: Eklemde ani başlayan sıklıkla 5-10 gün süren şişme ve ağrı.
İNTERKRİTİK DÖNEM: Şikayetlerin olmadığı tamamen iyileşmenin olduğu bir dönem ve bunun ardından tekrar şiddetli alevlenme.
KRONİK GUT: Pek çok alevlenmeden sonra, hastalık içinde tedavi edilmediği takdirde kronikleşir ve bir veya daha fazla eklemde kalıcı ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı oluşur. Romatoid artrit denilen iltihaplı eklem romatizması ile karışabilir.
TOFÜSLÜ GUT: Tofüs denilen ürik asit kristallerinin bir araya toplanarak cilt altında ya da dokularda çökmesi ile oluşan birikintilerin olduğu dönem.

Gut hastalığına karşı ne yapmalısınız?

Günde 8-16 bardak su için veya eş değeri sıvı (2-4 litre) alın.
Alkolden kaçının (özellikle bira).
Orta miktarda protein tüketin ve pürinden zengin gıdalara dikkat edin. Doymamış yağ tüketin.
Günlük et, balık ve kümes hayvanlarından 113-170 gramı geçmeyin.
Gut hastalığında ilaç tedavisine yardımcı olabilecek bir takım öneriler mevcuttur. Gut ataklarını önlemeyen ama tedaviye yardım eden bu öneriler şunlardır:
Fazla kilolardan kurtulmak ve ideal kilonun korunması.
Kafeinli veya kafeinsiz kahve tüketmek (ürik asit seviyelerini azaltır).
C vitamini alımı (kan ürik asit seviyesini azaltabilir). Kiraz tüketmek.