Sudan'ı darbeye götüren süreç!

Ömer El Beşir kimdir? 

Sudan'da devlet politikaları ve halkın protestoları bir dönemi resmen sona erdirdi. Ömer El- Beşir 30 yıl önce darbe ile elde ettiği siyasi gücü 25 yıl sonra yine askeri darbe ile kaybetti. Kısaca Ömer El Beşir'in hayatını incelemek gerekirse: Ömer El-Beşir 1 Ocak 1944, Hoş Banaka doğdu. Sudanlı asker ve siyasetçi. 1989-2019 yılları arasında Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükümeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir. Ömer el-Beşir, 4 Mart 2009 tarihinde Savaş Suçları Mahkemesi'nce Darfur'daki çatışmaların sorumlusu olarak resmen suçlanmıştır. Birleşmiş Milletler'e göre, çatışmalar sırasında 300 bin kişi öldürülmüş ve 2 milyon 700 bin kişi de evlerini terk etmek zorunda kalmıştır.

Sudan'da halk neden sokağa döküldü?

Sudan’da gösteriler 2018 Aralık ayında başlayıp günümüze kadar süre gelmiştir. Gösterilerinin başlıca etmenleri dolar kurunun aşırı yükselmesi bağlı olarak ekmek, yakıt, tüp gibi temel ihtiyaç giderlerine yapılan zamlar ön plana çıkmakta. Aynı zamanda ekmek fiyatlarının bir günde 3 katına çıkması ve ülkede önlenemeyen enflasyon yükselişi Ömer El-Beşir hükümetinin sonunu getirdi. Sudan’da enflasyon yüzde 70 seviyelerinde seyretmekte.

Sudan'da El-Beşir görevden el çektirilmesine rağmen sokakların ateşi dinmedi. Resmi olmayan rakamlara göre gösterilerin başladığu günden bugüne kadar 35 kişi hayatını kaybederken yaralıların sayısının 250'yi aştığı ifade ediliyor.

"Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eden bir durumdur. Diğer bir tanımı nominal millî gelirin, bu gelirle satın alınan mal miktarına (gerçek millî gelire) nazaran artması yani şişmesi demektir. Deflasyonun tersidir. İlk tanımda iki durumdan bahsedilmektedir: Birinci olarak tek bir fiyat ya da fiyat grubu değil, fiyatlar genel seviyesi gösterge alınmaktadır. İkinci olarak artışın bir kereye ya da birkaç defaya mahsus olmadığı, sürekli olduğu vurgulanmaktadır. Fiyatların genel seviyesi, ekonomide seçilen belli bir mal ve hizmet kümesinin (sepetinin) parasal karşılığıdır. Fiyatlar, mal ve hizmetlerle dolaşımdaki para miktarı arasındaki dengeye göre oluşur. Para miktarındaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeli olursa fiyatların genel seviyesi değişmez. Ama bunlardan biri diğerinden fazla üretilirse az üretilen kıymetli hale gelir."

Sudan’da gösterilerin bastırılması ve ekonominin düzeltilebilmesi için 22 Şubat 2019 tarihi itibariyle 1 yıl süreyle Olağan Üstü Hal (OHAL) ilan edilmişti. 11 Mart’ta meclis çoğunluğuyla alınan kararda OHAL 6 aya düştü.

OHAL’in ilanının ardından çıkartılan kararnamelerle izinsiz gösteri ve yürüyüşler yasaklanmıştı.

"2020 yılındaki seçimleri kaybetmem halinde görevimi bırakacağım"

Sudan Cumhurbaşkanı Ömer El-Beşir istifasının isteyen gruplara karşı yaptığı açıklamada istifa çağrılarını reddettiğini ifade etmişti. EL Beşir Ombdurman’da son üç haftada düzenlenen hükümet karşıtı gösterilerle ilgili, yalnızca “seçim yoluyla” istifa etmeye hazır olduğunu belirtti. Ömer El Beşir açıklamasının devamında “Sudan’a karşı komplo kurmak ve ona saldırmak isteyenler var. Ulusal diyalog ve seçimler dışında başka alternatif yok. Sudan halkının verdiği oylarla görevdeyim. 2020 yılında sandıkta verilen oylar beni istemez ise giderim. Yoksa istifa etmeyi düşünmüyorum. Karar Sudan halkınındır” ifadelerini kullandı

Sudan'da elektrik ve su kesintleri yaşandı

Gösteriler tüm hızıyla devam ederken, Sudan'da bölgesel olarak elektrik ve su kesintileri de yaşandı.  Sudan Bakanlık Sözcüsü İbrahim Yasin Şeklavi, yaptığı yazılı açıklamada şu kesintilerle ilgili şu açıklamalarda bulundu: Konveyör hatlarından birinde oluşan acil durum arızasının kademeli olarak tüm elektrik santrallerinde yaşanması nedeniyle ülke genelinde elektrik kesildi.

Sudan'da genel grev ilan edildi

Sudan Meslek Odalarından (SPA) yapılan açıklamada, yönetim geçici sivil bir hükümete teslim edilinceye kadar ülke genelinde genel grev ilan edildiği belirtildi. 

SPA yetkililerinin yaptığı açıklamada, grevin yargı, mühendislik, tarım, veterinerlik, eğitim ve taşıma gibi özel ve kamudaki meslek gruplarını kapsadığı vurgulandı. Grevle birlikte Hartum'daki ulusal ordunun merkez yerleşkesi çevresinde protesto ve gösterilerin sürdürüleceğine dikkat çekildi. 

Halktan bir kesim ise ordunun hükümete müdahale etmesi yönünde slogan atarak kolluk kuvvetlerinden duruma müdahale etmesini istedi.

Ömer El-Beşir geri adım attı

Sudan Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir, daha önceki açıklamalarında 2020 yılında yapılacak seçimlerde seçilememesi halinde görevini bırakacağını açıklamıştı. Ülke geneline yayılan protesto ve eylemler sonucunda Ömer El Beşir geri adım atmak zorunda kaldı. 

Dubai merkezi el Hadas televizyonuna konuşan Kuzey Darfur eyaleti Üretim ve Ekonomik Kaynaklar Bakanı Adil Mehcup Hüseyin, "Devlet Başkanı Beşir görevden ayrıldıktan sonra iktidarı üstlenecek bir askeri konseyin oluşturulması için istişareler yapılıyor" dedi.

Ömer El Beşir görevindeki tüm yetkilerini Sudan'da iktidardaki Ulusal Kongre Partisi (UKP) Yetkilendirilmiş Başkanı Ahmed Harun devretti.

Harun, "Ülkede değişim seçimler yoluyla gerçekleşir." açıklamasında bulundu.

Seçimler üzerinden halkın görüşüyle değişimin gerçekleşmesinin, güvenlik ve istikrarın tek yolu olduğunu dile getiren Harun,  gösteri ve protestolar yoluyla yönetimde değişim bekleyen muhalif çevrelere cevap verdi. 

Ülkedeki siyasi yönetim ve güvenlik birimlerine bağlı yönetici kadroların dün yaşanan olaylara karşı tavrını öven Harun, bu davranışın geniş çaplı güvenlik zafiyetine sürüklenmeye engel olabilecek bir hikmet olduğunu söyledi. 

"Uzlaşı çabaları netice vermedi asker yönetime el koydu"

Sudan'da gerilim ve protestolar devam ederken Sudan Savunma Bakanı Avad bin Avf, Sudan Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir'in tutuklandığını açıkladı. Hava sahasının 24 saat boyunca kapalı kalacağını ve sınırların ise ikinci bir emre kadar kapalı kalacağını söyledi. Bu açıklamaların ardından Sudan genelinde 1 ay boyunca 19:00’dan sonra sokağa çıkma yasağı getirildi.

Sudan Savunma Bakanı anayasa çalışmalarının askıya alındığını, başbakanlık, mecls ve eyalet yönetimlerinin feshedildiğini açıkladı.

"Yönetim derhal geçici sivil hükümete devredilmelidir

Muhalif Sudan Meslek Odaları Birliği'nin açıklamasında "Taleplerimiz açık, adil ve meşrudur. Şartlarımızdan biri yönetimin derhal geçici sivil hükümete devredilmesidir" denilerek, taleplerinin yerine getirilene kadar barışçıl gösterilere devam edileceği belirtildi.

Sudan'da Askeri Geçiş Konseyi'nin yetkilendirdiği Siyasi Komite Başkanı Orgeneral Ömer Zeynelabidin, bugün yaptığı basın toplantısında, ülkenin ufkunun tıkandığını hissettiklerini ve rejimin buna kayıtsız kalması nedeniyle değişiklik yapmaya karar verdiklerini belirtmişti.

Dünyadan ilk tepkiler

Sudan'da gerçekleştirilen askeri darbenin ardından başta Türkiye olmak üzeri birçok ülkeden sağ duyu mesajları yayımlandı. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan:

(Sudan'daki darbe) Malumunuz darbeyle gelmiş bir siyasetçi değilim. Belediye başkanlığımdan beri sandıkla gelen ama darbeyle muhattap olan bir insanım. Darbenin ne olduğunu bilen birisiyim. Bu dünya bir garip dünya. Darbeye karşı olduklarını söyleyenlerin nasıl darbecilerle iş tuttuklarını da görüyoruz. Nasıl sandıkla gelenleri ipe götürdüklerini de görüyoruz. Sudan bizim köklü, tarihi ilişkilerimizin olduğu bir ülke. Bu ilişkilerin devamından yanayız. Temennim odur ki, bir kardeşlik içerisinde Sudan bu işi başarmalı ve demokratik süreci çalıştırmalıdır. Sudan'ın yaşadığı sıkıntıları da bilen birisiyim. Bütün bu ekonomik sıkıntıları aşmak suretiyle Sudan'ın farklı bir sürece girmesi gerekmektedir. Sayın Ömer Beşir evinde midir, başka bir yerde midir, bunla ilgili bir bilgi gelmemektedir. Barış içerisinde Sudan'ın bu süreci atlatması en önemli temennimdir. Her darbe çok ciddi bir kan kaybıdır. Bu kayba dost, kardeş Sudan'ın muhattap olmasını doğrusu istemem.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Ünal Çeviköz:

CHP olarak askeri müdahalelere şiddetle karşı olduğumuzu, Sudan'da hukukun üstünlüğünün ve demokrasinin işletilmesinin ivedilikle sağlanmasını beklediğimizi belirtmek isteriz. Sudan ile bundan sonrası için ikili ilişkiler devam ettirilmeli, ülkenin demokratik zemine kavuşmasına katkı sağlanmalıdır. 

Sudan’da yaşananlar, Afrika ve Ortadoğu ülkelerinin huzur, barış ve istikrarı için büyük önem taşımaktadır. Sudan halkının haklı taleplerinin, sivillerden oluşacak kapsayıcı bir geçiş hükümetiyle karşılanmaya başlanması yönündeki beklentilere katılıyoruz

Birleşmiş Milletler:

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, Sudan'da sükunet ve gösterilerde gözaltına alınan sivillerin serbest bırakılması çağrısında bulundu.

AB Komisyonu Sözcüsü Maja Kocijancic:

Sudan askeri yönetiminin açıklamaları ülkedeki durum hakkında tatmin edici bilgi vermiyor. Sudan'da siyasi sürecin ülke halkının istekleri doğrultusunda, geçiş döneminin de sivil hükümet eliyle olması gerekir.

Çin

Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lu Kang, basın toplantısında, Sudan'daki durum ne yönde değişirse değişsin Çin'in Sudan'la dostluk ilişkilerini sürdüreceğini ifade etti.

Çin'in her zaman diğer ülkelerin içişlerine karışmama konusuna özen gösterdiğini dile getiren Lu, "Çin, Sudan'ın içişlerini yönetme, ulusal barış ve istikrarı koruma becerisine sahip olduğuna inanmaktadır." vurgusunu yaptı.

Almanya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Christopher Burger:

Tüm tarafları itidalli davranmaya çağırıyoruz çünkü Sudan’daki krizde barışçıl ve halkın siyasi değişim isteğini karşılayan bir çözüme ihtiyacımız var.

Sudan'daki gösterilerin şiddet kullanılmadan yapılması ve göstericilere karşı şiddet uygulanmamasının önemli olduğunu ifade eden Burger, Almanya’nın Avrupa Birliği’ndeki partnerleriyle Sudan halkının siyasi değişim yönündeki talebini desteklediğini ifade etti.

"Ömer el-Beşir’i biz yargılayacağız"

Ömer el-Beşir’in askeri müdahale ile devrilmesinin ardından kurulan Sudan Askeri Geçiş Konseyi açıklama yaptı. Konsey, “Ömer el-Beşir’i biz yargılayacağız. el-Beşir’i başka bir ülkeye göndermeyeceğiz, biz görevde olduğumuz sürece başka bir ülkede yargılanmasına müsaade etmeyeceğiz. Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim etmeyeceğiz. Göstericiler korumamız altındadır. Ancak başkalarının özgürlüğünün ihlal edilmesine izin vermeyeceğiz” açıklamasını yaptı.

Zeynelabidin, iktidarı seçilen hükümete devredeceklerini kaydederek, "Önceliğimiz ülkedeki güvenlik ve istikrardır. İktidarda kalma derdimiz yok. ABD yaptırımlarını kırmak için çalışacağız." diye konuştu. 

Engin Erden /azonceoldu