Zebra midye nedir, tehlikeleri nelerdir?

Türkiye'deki barajları tehdit altına alan zebra midyenin ne olduğu merak edilmeye başladı. Çabuk ürediği bilinen zebra midye nedir, etkileri nelerdir? Tüm merak ettikleriniz haberimizde..

11 milyon yıl önce ortaya çıkan zebra midye türünün Türkiye’deki barajlardaki enerji üretimi ile su kaynaklarına zarar verdiği belirtiliyor. Zebra midyenin yayılış alanları bilinmemekle birlikte, midyenin belirlenen çevresel etkileri büyük ölçüde kirletici etkilere sahip olduğu biliniyor.İlk zebra midye türü 11 milyon yıl önce Tetis denizinde ortaya çıktığında ne denli sorunlara yol açacağını kimse bilmiyordu. Zebra midyeler 1700’lü yılların sonunda tatlı sularda, 1824’te İngiltere’de görülmeye başladıktan sonra önce Avrupa’da, ardından ABD’de yayılmaya başladı.

Zebra Mideye Nedir?

İlk kez 11 milyon yıl önce tetis denizinde ortaya çıktığı düşünülen midye türü. bilimsel araştırmalara göre 12 derece su sıcaklığında bir mevsimde 1 milyona yakın yumurta bırakarak çoğalabilmektedir.

Son 10 yılda denizleri ve tatlı suları istila etmeye başlayan zebra midyeleri, şehirleri susuz bırakabilecek kadar büyük bir tehlike. Barajların ömrünü yarı yarıya azaltabiliyor, su borularına yapışarak tıkanmasına neden oluyor. Zebra midyeleri, Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Gölü’nün yerlisi. Tuna havzasından Avrupa’ya, oradan da Kuzey Amerika’ya yayılan bu midye türü, adını sarı ve kahverengi çizgili kabuğundan alıyor. Türkiye’de ilk olarak 1897 yılında Hatay’ın Asi Irmağın'da görüldü. Ancak son 10 yılda kontrolsüz bir şekilde yayılıyor. Boyları 1 ile 5 santimetre arası olan bu midyeler, üzerlerindeki iplikçilerle tutunabildikleri canlı-cansız her şeye yapışıyor ve kendi türleriyle birlikte koloni halinde yaşıyor. Dünyanın en istilacı midyeleri arasında gösterilen zebra midyelerinin dişileri yılda 1 milyon, hayatı boyunca da 5 milyonun üzerinde yumurta bırakıyor. Suyun geçtiği her sızıntıya ulaşıyor.

Zebra Midye Türkiye'de İlk Ne Zaman Görüldü?

Milliyet’ten Mert İnan’ın haberine göre; zebra midyenin Türkiye’de ilk görüldüğü tarih ise 1897 olurken, takvimler 1936’yı gösterdiğinde Bursa ve çevresindeki tatlı sularda bu türün varlığı resmi olarak tespit edildi.Söz konusu canlı, 1997’den itibaren Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santralı’nda, 2000’de ise Birecik Barajı’nda sorun yaratmaya başladı. Zebra midyeler barajlardaki yapay ve doğal göllerin su alma, iletme yapıları, beton, demir, PVC, saçtan yapılmış yüzeyleri üzerine tutunup yerleşirken, enerji üretimi ile su akışına sekte vurmaya başladı.

Hidropolitik Akademi’den iki su uzmanı Dursun Yıldız ile Seyit Aksu ise zebra midye sorununa dikkat çekmek için ‘Dünyada ve Türkiye’de HES’lerde ve Su İletim Sistemlerindeki Zebra Midye Sorunu’ başlıklı ilginç bir rapor hazırladı. Raporda zebra midyelerin, tatlısu eko sistemlerinde yaşayan en önemli tutunucu, kirletici canlılardan biri olduğuna dikkat çekildi.Söz konusu türün, tutundukları yüzeylerde oluşturdukları biyokütle ile su akışını aksatıp engellediği, korozyona yol açtığı, su filtreleri ile kapalı sulama sistemlerinde tıkanmalara neden olduğu saptandı.

Yıldız ve Aksu, raporunda şu ifadelere yer verdi: “Zebra midye türleri sucul ekosistemde doğal olarak bulunan diğer canlıların yaşamını kısıtlama sorununa neden olarak teknik, ekonomik ve ekolojik anlamda zararlı olmakta.Türkiye’de de yayılma eğilimi tespit edilen zebra midyeler daha çok durgun sularda yaşıyor. DSİ tarafından yapılan kapsamlı zebra midye tespit çalışmalarından sonra işletmeye alınan 1500’den fazla su yapısı ile kapalı sisteme dönüştürülen birçok sulama projesi yaşama alanlarını artırdı.Yeni işletmeye alınan sistemlerde yeni problemler olabilir. Enerji ve su iletimi sistemlerinin zebra midyenin olumsuz etkilerinden korunması gerekli.”

Zebra Midye İlk Ne Zaman Ortaya Çıktı?

Zebra midye sorununun ilk olarak 1964’te ‘Kovada I’ adlı HES’te saptandığını belirtilirken, “Terkos, Sapanca, Acarlar, Poyrazlar, Akgöl, Taşkısığı, Bafa, Eğirdir, Kovada, Beyşehir, Burdur ve Yarışlı Gölleri ile; Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya, Derbent, Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik, Karkamış, Çatalan, Seyhan ve Aslantaş Baraj ve HES’lerinin yanı sıra İkizcetepeler, Gazibey ve Bolu Gölköy Baraj göllerinde türe rastladık. Midyenin Türkiye’deki yayılış alanları yeterince bilinmiyor. Zebra midyenin Türkiye’de belirlenen çevresel etkileri büyük ölçüde kirletici etkiler. Su yapılarında uygulanabilecek korunma yöntemleri basıncı 3000 psi olan su püskürtülmesidir. Böylelikle zebra midye tutunduğu yerden sökülerek uzaklaştırılmış olur. Bu yöntem Atatürk HES su alma kapaklarında uygulandı ve olumlu sonuç alındı” ifadelerine yer verildi. Raporda zebra midyelerin, HES’lerin enerji üretim güvenliğini etkileyip üretimi düşürdüğü vurgulandı.