Siyanürün kullanıldığı alanlar

Tehlikeli maddeler arasında yer alan siyanür nedir, nerelerde kullanılır haberimizde..

Siyanür Nedir?

Kimyasal anlamda siyanür, bir karbon ve bu karbona bağlı üç azot atomu içeren bileşiklere verilen isimdir. Siyanürün organik ve inorganik şekilde bulunduğu bilinmektedir. Endüstriyel anlamda üretilip, yine bu alanlarda kullanılan siyanür de oldukça faaldir. Siyanür, hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyen metal tuzlarından meydana gelmektedir. Siyanürün kendisi ve türevleri, zehir maddeleridir.

Siyanür, hepsi çok şiddetli zehirli olan hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyebilen metal tuzlarının genel adı olarak biliniyor. Sodyum siyanür ve potasyum siyanür en önemlileri arasında yer alır. Endüstride ısıtılmış kuru karbonlar üzerinden, amonyak (NH3) ve CO gazlarının karışımı geçirilerek elde edilirler.

Siyanür bileşikleri ile uğraşırken alınması gereken en büyük önlem asidik bileşiklerden ve asidik ortamdan uzak durmaktır. Bu ortam sağlandığında siyanür bileşiklerinin düşünüldüğü kadar tehlikeli değildir.

Madencilikte Siyanür Kullanımı

Madencilikte siyanür kullanımı 1880'li yıllara dayanmaktadır. Özellikle metallerin üretiminde kullanılan siyanürün, günümüzde altın ve gümüş üretiminde çevreye zararı olmayan alternatifi vardır; bu alternatiflere örnek olarak tiyo üre verilebilir. Ancak üretim sonucu oluşan artıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi ile mümkündür . Bununla birlikte siyanür bozundurma ünitesi bulunmayan tesislerde siyanür artıklarının, yeraltı sularına karışma ihtimali vardır.. Dünyanın en güvenli sayılan siyanürlü altın işletmelerinde bile çevre felaketleri gözlenmiştir. Ancak uygun bozundurma ünitesi (INCO) ve standartlara uygun olarak yapılmış bir atık barajı ile bu tür problemler bertaraf edilebilmektedir.

Siyanürün Kullanıldığı Alanlar

Siyanür, karbon ve azot gibi yaygın elementlerden oluşması ve diğer maddelerle kolayca reaksiyona girmesi nedeniyle kimya sanayisinin temel yapı taşlarından birisini oluşturur. Yılda, toplam üretiminin %80’ini oluşturan, bir milyon tonu aşkın siyanür nitril, naylon ve akrilik plastikler gibi organik kimyasalların üretiminde kullanılmaktadır. Sanayideki diğer önemli uygulamaları elektro kaplama, metal işleme, çelik sertleştirme, fotografik uygulamalar ve sentetik lastik üretimidir.

Demir siyanürler, buzlu yollara serpilen tuzun topaklaşmasını önlemek amacıyla kullanılır. Hidrojen siyanür buharı, kemirgenler ve büyük yırtıcı hayvanları imha etmede ve diğer haşere ilaçlarına bağışıklık kazanmış olan böcek zararlılarını kontrol etmek için bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılır.

Ayrıca siyanür, leatril adı verilen kanser önleyici madde ile nitroprussid adı verilen yüksek kan basıncını düşüren madde olarak ilaç sanayisinde kullanılır. Siyanür bileşikleri aynı zamanda iyileştirici veya yara izini azaltıcı olarak cerrahide kullanılır. Siyanürün geri kalan %20’si yükleme, boşaltma ve nakliyesi nisbeten kolay ve güvenli bir katı siyanür türü olan sodyum siyanürün imalâtında kullanılır. Bunun da %90’ı (bir başka deyişle toplam üretimin %18’i), büyük çoğunluğu altın eldesin de olmak üzere, dünyanın dört bir yanında madencilikte kullanılmaktadır.